Termografia
Urazy kończyn to częsta przypadłość koni sportowych, rekreacyjnych i wyścigowych. Wielokrotnie zdarza się, że koń po intensywnym treningu lub zawodach wykazuje wyraźne oznaki kulawizny. Nie znając źródła i natury bólu a wstępne oględziny nie dają jednoznacznej odpowiedzi, nie jesteśmy w stanie stwierdzić czy jest to poważny uraz, czy jest to tylko niegroźne przeciążenie. Najczęściej podejmujemy decyzję obserwacji konia oczekując na rozwój zaistniałej sytuacji. W tych przypadkach zastosowanie diagnostyki termograficznej pozwala na wykrycie lub potwierdzenie stanów chorobowych i podjęcie szybkich działań leczniczych.
Termografia jest jedną z nielicznych metod diagnostycznych, która jest nieinwazyjna i bezpieczna. Jej działanie opiera się o odczytywanie poziomu emitowanego promieniowania podczerwonego z badanej powierzchni ciała.
Ponieważ temperatura organizmu jest zależna od charakteru lokalnego przepływu krwi i procesów metabolicznych tkanek, oddawane promienie podczerwone z powierzchni ciała mogą odzwierciedlać zwiększony lub zmniejszony przepływ krwi w danym obszarze, co może świadczyć o lokalnym stanie zapalnym lub zmniejszonym ukrwieniu tkanki.
Mapa temperatur jest interpretowana graficznie. Każdej temperaturze przepisywana jest inna barwa. Tym samym oddaje ona termalny obraz z łatwiej dostrzegalnymi zmianami (Fot 1). Obraz termograficzny przedstawiony w rożnych barwach „fizjologiczne zachowującej się tkanki” pozwala na diagnozę wczesnych, obecnych lub przewlekłych urazów.
Fot. 1. Przykładowe zdjęcie termograficzne konia
W literaturze naukowej jest wiele publikacji dotyczących zastosowania termografii jako metody diagnostycznej w medycynie weterynaryjnej. Znaczna część dotyczy wykorzystywania tej metody u koni, a wyniki pierwszej pracy naukowej zostały po raz pierwszy przedstawione w roku 1965. W pracy tej w oparciu w połączeniu z diagnozą radiologiczną, rozpoznano i opisano przypadki stanu klinicznego złamania kości nadgarstka, szpatu oraz głębokiego ropnia w okolicy szyi konia.
W praktyce weterynaryjnej, termografia znalazła zastosowanie w wykrywaniu i monitorowaniu procesów leczenia koni, w kontrolowaniu działania zabiegów fizykalnych, leków, środków przeciwzapalnych, a także lokalnych znieczuleń.
Termografia ma szerokie zastosowanie w diagnostyce ochwatu, nakostniaków, zmian trzeszczkowych, ropnego zapalenia kopyta oraz zaplenia ścięgien, więzadeł czy stawów (Fot. 2) oraz złamań kostnych (Fot. 3).
Znalazła również szerokie zastosowanie w diagnozowaniu schorzeń kręgosłupa takich jak: mikrozłamania w obrębie kręgów, zapalne wyrostków kolczystych (Fot. 4), zwyrodnienia stawów międzykręgowych. Odczyty temperatury powierzchni ciała zastosowano też do określenia prawidłowości doboru siodła, na postawie wytworzonego podczas jazdy ciepła pomiędzy siodłem a grzbietem. Symetryczny rozkład temperatur pomiędzy grzbietem a siodłem jest jednym z ważniejszych aspektów badań termograficznych w obiektywnej ocenie styczności siodła z grzbietem konia (Fot 5).
Fot. 2. Zdjęcie termograficzne dystalnych partii kończyn miednicznych. Zapalenie stawu pęcinowego prawej kończyny miednicznej.
Fot. 3. Zdjęcie termograficzne dystalnych partii kończyn piersiowych. Pęknięcie kości pęcinowej lewej kończyny piersiowej.
Fot. 4. Zdjęcie termograficzne odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa. Zapalenie wyrostków kolczystych w odcinku piersiowo -lędźwiowym kręgosłupa.
Fot. 5. Zdjęcie termograficzne odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa wykonane po 30 min. treningu pod siodłem ujeżdzeniowym. Przykład prawidłowego dopasowania siodła. Rozkład temperatury jest symetryczny po obu stronach kręgosłupa.
Zaletą kamery jest wyjątkowa czułość, która przekracza 10 krotnie czułość rąk ludzkich, dzięki czemu można wykryć stany podkliniczne zapalenia, nawet do dwóch tygodni przed ujawnieniem się oznak klinicznego stanu zapalnego. Przy trudnościach z ustaleniem źródła bólu, termografia może służyć jako uzupełnienie diagnostyczne do badań rentgenowskich, ultrasonograficznych i tomografii, które mają zdolność do obrazowania anatomicznej struktury badanej tkanki. Metoda ta jest również doskonałym uzupełnieniem zabiegów masaży ponieważ można wykryć stany zapalne lub potwierdzić podejrzane obszary, wyczuwalne pod palcami masażysty. Dodatkowym atutem diagnostyki termograficznej jest brak konieczności transportowania konia, co zmniejsza ryzyko stresu. Zdjęcia mogą być wykonane w korytarzu stajennym, boksie (bez ściółki bądź innym zaciemnionym pomieszczeniu, które jest znajome dla konia), bez konieczności zbliżania się do zwierzęcia.
Wcześniejsza diagnostyka pozwala na podjęcie działań w celu uniknięcia stanów chorobowych, a także podjęcie przez lekarza weterynarii zabiegów, zmniejszających koszty leczenia.
Szczególnie jest to istotne w przypadku koni sportowych, które na skutek intensywnych ćwiczeń często ulegają kulawiźnie.
Obraz termograficzny jest indywidualny dla każdego konia, zmieniając się w czasie wraz ze zmianą, gęstością i długością sierści, a więc i warunków izolacyjnych zwierzęcia. Zdrowy koń powinien charakteryzować się prawą i lewą symetrią termiczną, jakkolwiek nie zawsze brak tej symetrii jest związany ze stanami patologicznym.
W Polsce termografia ma szansę rozwinięcia się nie tylko w weterynarii ale również i w codziennej praktyce osób pracujących i opiekujących się końmi. Zlokalizowanie patologicznych, podejrzanych miejsc może w łatwy sposób uchronić konia przed kulawizną lub przez stanem zapalnym kręgosłupa.
Książki o zastosowaniu termografii u koni
„Termografia koni w praktyce” autorstwa Marii Soroko wydana w 2014 to kompendium o tematyce praktycznego zastosowania termografii w medycynie weterynaryjnej i rehabilitacji koni. Odczytywana w termografii temperatura powierzchni ciała zależy od przebiegu procesów energetycznych zachodzących w organizmie konia. Intensywne użytkowanie sportowe sprzyja częstym kontuzjom aparatu ruchu. Skutkuje to zmianami ukrwienia i tym samym temperatury powierzchni ciała. Stosowanie diagnozy termograficznej, wynika z potrzeby badania zmian zachodzących w organizmie z powodu występowania kontuzji czy obciążeń aparatu ruchu. Obecnie termografia jest jedną z najnowocześniejszych i uznanych metod diagnostycznych na świecie polecaną przez Międzynarodową Federację Jeździecką. Ze względu na nieinwazyjność a tym samym całkowite bezpieczeństwo przebiegu badania, jej popularność stale wzrasta.
Książka jest dostępną publikacją na polskim rynku, która w sposób czytelny i praktyczny przedstawia możliwości zastosowania termografii u koni.
Niniejsza pozycja wprowadza nowe spojrzenie na możliwość wykorzystania termografii w zoofizjoterapii koni.
Przedstawione w pracy liczne przypadki łączą badanie termograficzne z praktycznym zastosowaniem manualnej oceny konia. Umiejętność ta pozwala na ocenę i określenie w danych okolicach ciała dyskomfortu jakim jak napięcie, słabość czy bolesność. Lokalizacja tych okolic ciała potwierdzona badaniem termograficznym jest obiektywną wskazówką dla zoofizjoterapeuty, by w czasie zabiegów rehabilitacyjnych skoncentrować się na tych obszarach ciała, które najbardziej tego wymagają. Wszystkie opisy uzupełniają liczne instruktażowe ilustracje i termogramy. Książka wychodzi na przeciw potrzebom masażystów, zoofizjoterapeutów, lekarzy medycyny weterynaryjnej, a także hodowcom, trenerom i jeźdźcom, którzy chcą stosować termografię jako pomocnicze narzędzie do kontrolowania zdrowia koni.
W 2016 została wydana angielska wersja książki pod tytułem Equine Thermography in Practice autorów Maria Soroko i Mina C.G. Davies Morel przez wydawnictwo CABI, Wielka Brytania
W roku 2023 opublikowaną druga edycję książki pt.: “Equine Thermography in Practice 2 ed Edition” autorów: Maria Soroko- Dubrovina i Mina C.G. Davies Morel
Nowe wydanie:
– Aktualizuje wiedzę na temat technologii obrazowania termowizyjnego, w tym dostępnych na rynku kamer i określenia odpowiedniego urządzenia do obrazowania w badaniach koni;
– Obejmuje postępy w zastosowaniu termografii ocenie skuteczności działania zabiegów fizykalnych takich jak lasery, terapia magnetyczna, terapia falami uderzeniowymi i krioterapia;
– Zawiera wiele nowych przypadków.
Książka obszernie ilustrowana i zawierająca liczne pozycje piśmiennictwa jest niezbędna zarówno dla początkujących, jak i doświadczonym praktyków stosującym tę technikę w pracy z końmi.
Recenzja pierwszego wydania:
„Wybitny przegląd literatury dotyczącej termografii koni… każdy zainteresowany termografią koni powinien przeczytać tę książkę”
(Journal of the American Veterinary Medical Association, 2017)
